Στο νέο βιβλίο του ο Γ.Κ. εξετάζει την έννοια του έθνους στην καθολικότητά της και, υπό το πρίσμα αυτό, την έννοια του ελληνικού έθνους. Το έθνος, ως έννοια, αποτελεί κοινωνικό γεγονός που προσιδιάζει στον τύπο της ελεύθερης κοινωνίας, όπως ακριβώς και τα ομόλογα φαινόμενα της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας κλπ. Ο σ. απορρίπτει, επομένως, τις νεοτερικές προσεγγίσεις που αντιμετωπίζουν το έθνος ως επινόηση ή κατασκευή και ως πρωτόγνωρο φαινόμενο της εποχής μας. Οι αντιλήψεις αυτές ενοχοποιούνται ως ολιγαρχικές, ιστορικά ανυπόστατες και γνωσιολογικά αυθαίρετες. Υποστηρίζει ότι το έθνος, ως συλλογική ταυτότητα, δηλαδή ως συνείδηση κοινωνίας, αποτέλεσε την ιστορική σταθερά του ελληνικού κόσμου, ενώ, ως προς τις μεταλλάξεις του, ακολούθησε κατά πόδας τις εξελίξεις του ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος με το οποίο ταυτίσθηκε. Ο ελληνικός κόσμος εξέφρασε πολιτικά την εθνική του συλλογικότητα με όχημα τη συνέργεια των πόλεων ή, αργότερα, την οικουμενική κοσμόπολη. Η σύμπτωση του έθνους με το ενιαίο κράτος αποτελεί τη μόνη ιδιαιτερότητα της νεότερης εποχής. Όμως, η ενσάρκωσή του από το κράτος οφείλεται στο ότι το τελευταίο ενσάρκωσε επίσης το πολιτικό σύστημα. Πράγμα που προσιδιάζει στην πρωτο-πολιτική φάση που βιώνει η εποχή μας. Το έθνος του (μη δημοκρατικού) κράτους αντιτείνεται, επομένως, στο έθνος της (δημοκρατικής) κοινωνίας. Στο μέτρο που, ο νεότερος κόσμος, θα διευρύνει το πεδίο της ελευθερίας του, οι κοινωνίες θα διεκδικούν τη συμμετοχή τους στην πολιτεία -με πρόσημο την αντιπροσώπευση ή τη δημοκρατία- και, κατ'επέκταση, στη διαχείριση της μοίρας τους, δηλαδή της συλλογικότητάς τους. Ώστε, ο ισχυρισμός της νεοτερικής διανόησης ότι ο εκδημοκρατισμός της πολιτείας θα εξαφανίσει το έθνος, συλλαμβάνεται ως ιδεολογικά διατεταγμένος και, μάλιστα, ολιγαρχικός.
Τα Ιδανικά της Εκπαίδευσης (άρθρο στην "Εστία")
"....Ερωτάται: Ποια είναι τα Ιδανικά της Ζωής, τα οποία οφείλει να εμπνεύσει η Εκπαίδευσις? Με άλλους λόγους ποια είναι τα Ιδανικά της Εκπαιδεύσεως?
"..Το άτομον για να αναπτυχθεί, ζητεί την Ελευθερίαν. Η Ομάς δια να υπάρξει, θέλει την Τάξιν. Το άτομον διεκδικεί το Δικαίωμα. Η Ομάς επιβάλλει το Χρέος".
"...το έθνος αποτελεί όχι μόνο Ιστορικόν, αλλά και βαθύτατον ψυχικόν γεγονός, πηγήν γνησίαν μεγάλης ψυχικής χαράς και δυνάμεως των ανθρώπων και έχει δια τούτο αιώνιον λόγον υπάρξεως".
"...όταν η Εθνική Αποκατάστασις συντελέσθη, σκοπός του Έθνους πλέον, Ιδανικόν, είναι η ανθρώπινη αλληλεγγύη και η Άμιλλα - ο Εθνικός πολιτισμός".
"....αλλά κυρίως δια την Ελλάδα, της οποίας και η παράδοσις και το χάρισμα είναι το Πνεύμα. Δια την Ελλάδα, το Ιδανικόν του πολιτισμού, η δημιουργία της Εθνικής Αναγεννήσεως, η νέα αυτή "Μεγάλη Ιδέα", ημπορεί να ονομαστεί κατ΄ εξοχήν Ελληνικόν Ιδανικόν"
Προς την γενικήν συνέλευσιν των λειτουργών της Μέσης Παιδείας
"...τα εθνικά ιδεώδη των λαών υπάρχουν πάντοτε. Η μεγάλη ιδέα παραμένει αθάνατος. Απλώς μόνο μεταβάλλει περιεχόμενον. Από την αύξηση του εδάφους, μετατοπίζεται εις την αυξησιν και την ανύψωσιν πολιτισμού."
"Η εθνική ολοκλήρωσις δεν αποτελεί τέρμα. Αποτελεί αφετηρίαν προς επιδίωξιν των αληθών, ανωτέρων σκοπών του έθνους".
"Εις την νεότηταν, οι διδάσκαλοι οφείλουν να εμπνέουν:
α) Την υπερηφάνειαν ότι είμεθα Έλληνες
β)Το καθήκον της Εθνικής Αμύνης
γ)Την αποστολήν της νέας γενεάς, να εξυψώσει το υλικόν, πνευματικόν και ηθικόν επίπεδον του Ελληνικού λαού, δηλαδή να δημιουργήσει ανώτερον εθνικόν πολιτισμόν, μιαν εθνικήν Αναγέννησιν, η επιδίωξις της οποίας αποτελεί την νέα Μεγάλη Ιδέα του Έθνους."
"...ασφαλώς κακοί πατριώται, πρέπει να θεωρούνται εκείνοι, οι οποιοι ταυτίζουν την ευγενεστάτην ιδέαν του Έθνους με την βάναυσον υλικήν επικράτησιν και εκμετάλλευσιν των εργαζομένων ανθρώπων υπό μιας κοινωνικής τάξεως"
".....το συμπέρασμα είναι, ότι το εθνικόν ιδεώδες παραμένει πάντοτε κύριος σκοπός της Παιδείας. Και ότι το εθνικόν Ιδεώδες δεν ευρίσκεται εις αντίφασιν, αλλά εις πλήρη αρμονίαν και προς το "ανθρωπιστικόν Ιδεώδες....."
".....δια τούτον οφείλει η Παιδεία να καλλιεργή ταυτοχρόνως εις την ψυχήν της νεότητος και την αγάπην της Ελευθερίας και την ανάγκην της Πειθαρχίας. Την διεκδίκησιν του Δικαιώματος και την συνείδησιν του Καθήκοντος. Την φιλοδοξίαν της Εξουσίας και την ευχαρίστησιν της Υποταγής....."
ΠΗΓΗ
Γεωργίου Παπανδρέου, Πολιτικά κείμενα (μελέτες, λόγοι, άρθρα)
