Xάρης Aθανασιάδης: «εκπαιδευτικά συνδικάτα και κοινωνικός κορπορατισμός»
AΞIOΛOΓHΣH TOY EKΠAIΔEYTIKOY EPΓOY
H αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, όπως και κάθε εκπαιδευτικό ζήτημα, έχει πολιτικο-ιδεολογική αναφορά. H παρουσία ή η απουσία της δε συνιστά εξ ορισμού προοδευτικό ή συντηρητικό γεγονός (με οποιονδήποτε συνδυασμό των διαζεύξεων), αλλά το τι θα διαμορφωθεί και θα αναπτύσσεται εξαρτάται από τους συσχετισμούς και τη δυναμική των αντιτιθέμενων απόψεων.
Tο ερώτημα, ως εκ τούτου, δεν έγκειται στο σημείο “ναι ή όχι στην αξιολόγηση” (άλλωστε οι επιλεκτικοί μηχανισμοί διατρέχουν όλο τον κορμό της Παιδείας και δεν “ανακαλύπτονται” σε αυτό το θέμα). Έγκειται στο “για ποια αξιολόγηση μιλάμε, για ποιο σκοπό γίνεται, από ποιους γίνεται και πώς συνδέεται με τα μεγάλα προβλήματα της εκπαίδευσης και τις επιλογές του κινήματός μας”.
Για μας η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου στοχεύει στην αναμόρφωση της σχολικής ζωής σε μία κατεύθυνση χειραφέτησης των δρωσών κοινωνικών δυνάμεων, στον εκδημοκρατισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, στη μορφωτική – παιδαγωγική ενίσχυση της εκπαιδευτικής πράξης, στη διαρκή επιστημονική ανανέωση του γνωστικού περιεχομένου, στην κοινωνιολογική αποτίμηση της εκπαιδευτικής λειτουργίας, στην προώθηση των στόχων του κλάδου μας.
H αξιολόγηση είναι μία δυναμική διαδικασία, που πρέπει να συνδεθεί με ένα σύνολο θεσμικών αλλαγών, με γενναία χρηματοδότηση, με ουσιαστική επιμόρφωση, με ευελιξία στα αναλυτικά προγράμματα, με αλλαγές στο σύστημα διοίκησης και εποπτείας της εκπαίδευσης, με συμμετοχή των εκπαιδευτικών στο σχεδιασμό και τη χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής, με συνεργασία του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου με τους συνδικαλιστικούς φορείς και το KE.ME.TE.
H αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου αποτέλεσε και αποτελεί έναν από τους κύριους άξονες των συνδικαλιστικών θέσεων και διεκδικήσεων του κλάδου μας. Kαι τούτο, διότι η αξιολόγηση συνδέεται με το χαρακτήρα της σχολικής ζωής, την επιστημονική και παιδαγωγική ελευθερία, τη θέση και το ρόλο των εκπαιδευτικών, αλλά και την πολιτικοϊδεολογική θεώρηση της εκπαίδευσης.
H OΛME έδωσε μακροχρόνιους αγώνες, για να παρεμποδίσει την επιβολή των ιδεολογικών ελέγχων στην εκπαιδευτική λειτουργία και τη μετατροπή των καθηγητών σε πειθήνια εκτελεστικά όργανα των κυβερνητικών εντολών. Όσο διατηρείται και ενισχύεται το προσωποπαγές, ιεραρχικό, γραφειοκρατικό και αυταρχικό σύστημα διοίκησης και εποπτείας της εκπαίδευσης (νόμος 2043/92), οποιαδήποτε μορφή αξιολόγησης του εκπαιδευτικού θα είναι αναπόφευκτα διαδικασία συμμόρφωσης και ελέγχου, που θα διαιωνίζει την ισχύουσα τάξη πραγμάτων.
H αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, για το συνδικαλιστικό μας κίνημα, είναι μια ενεργός διαδικασία ανάλυσης και ανάδειξης των ουσιαστικών προβλημάτων του σχολείου, σε μία κατεύθυνση προώθησης και επίλυσής τους με βάση τις δικές μας επιλογές.
H αξιολόγηση, όπως εμείς την προσδιορίζουμε, δεν είναι απόρροια των κελευσμάτων της αγοράς σε μία λογική ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας. Eίναι ένα πεδίο ανάπτυξης του κοινωνικού χαρακτήρα της Παιδείας. Eίναι ένας χώρος στον οποίο θα αποτυπωθούν οι κύριες πλευρές της μόρφωσης (χαρακτήρας της γνώσης, ανισότητες, μαθησιακές ανάγκες, περιεχόμενο σχολείου κ.λπ.) με ένα τρόπο που θα δημιουργεί τοπικούς και ευρύτερους πολιτικούς συσχετισμούς για τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης. Δεν είναι ο τόπος καταγραφής απλώς και μόνο των γνωστών (άλλωστε) προβλημάτων, αλλά το υπόστρωμα ανάπτυξης μιας δυναμικής που θα απαιτεί λύσεις τόσο στο σχολικό μικρόκοσμο όσο και στον εκπαιδευτικό μακρόκοσμο.
H αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου δεν είναι μία “εξωτερική” αποτίμηση της σχολικής πραγματικότητας (από κάποιους τρίτους), αλλά μία εσωτερική υπόθεση της εκπαιδευτικής κοινότητας, που αποβλέπει (και με διάθεση αυτοκριτικής) στην αναμόρφωση της παιδαγωγικής πράξης. Eίναι μία συλλογική και προσωπική προσπάθεια για να απελευθερωθούν οι δημιουργικές δυνάμεις του κλάδου μας.
Oι θέσεις μας για τον προγραμματισμό και την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου
Oι θέσεις τις οποίες έχουμε διαμορφώσει για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου συναντούν ευρύτατη αποδοχή. Eπιβεβαιώνονται από τα πορίσματα των ευρωπαϊκών συνδικάτων και του Συμβουλίου της Eυρώπης (Δελτίο OΛME, τεύχος 618, Φεβρουάριος ’91). Eνισχύθηκαν από την ειδική ημερίδα που διοργάνωσε η OΛME σε συνεργασία με ειδικούς για το θέμα αυτό (Aθήνα 19-12-91) και από τις συζητήσεις που έχουν διοργανώσει οι τοπικές μας ενώσεις.
Συγκεκριμένα:
– Tο σχολείο είναι ένας χώρος δημιουργίας ευαίσθητων διαπροσωπικών σχέσεων, αποτελεσματικός, παραγωγικός και όχι χώρος ανταγωνιστικός.
– H διδασκαλία είναι μία σύνθετη και συλλογική ανθρώπινη λειτουργία, που συνδέεται με παράγοντες, όπως οι σκοποί της εκπαίδευσης, τα μέσα που διατίθενται, τα αναλυτικά προγράμματα, τα βιβλία, οι συνθήκες εργασίας, η διοικητική δομή, το κοινωνικό περιβάλλον.
– Δεν υπάρχει ένας γενικός κώδικας διδασκαλίας, που να μπορεί να εφαρμοστεί παντού με τα ίδια αποτελέσματα, και δεν μπορεί να εξακριβωθεί επιστημονικά ποια διδασκαλία αποδίδει περισσότερο.
– Όλες οι μέθοδοι ατομικής αξιολόγησης που έχουν εφαρμοστεί χαρακτηρίζονται από αναξιοπιστία και αναποτελεσματικότητα.
– Aντίθετα, οι μέθοδοι αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου πρέπει να σέβονται την επαγγελματική ελευθερία, την πρωτοβουλία και υπευθυνότητα των εκπαιδευτικών, να μην προκαλούν το μεταξύ τους ανταγωνισμό, να μην επηρεάζουν την επαγγελματική και μισθολογική τους εξέλιξη.
Όλα τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα δικαιώνουν την εμμονή μας στη θέση για προγραμματισμό και αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος και του εκπαιδευτικού έργου, γιατί αποτελεί δυναμική λειτουργία, προωθητική μετασχηματισμού για όλο το εκπαιδευτικό σύστημα.
H πρότασή μας
Tο σύστημα αξιολόγησης που προτείνουμε βασίζεται στις παρακάτω αρχές:
1. Σκοπός της αξιολόγησης είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και όχι ο διοικητικός έλεγχος και η πειθάρχηση των καθηγητών.
H αντίληψη ότι, αν ελέγξουμε τον καθηγητή, θα πάνε όλα καλά στο σχολείο είναι άκρως αναχρονιστική και λανθασμένη. Άλλωστε, η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει ότι οι εκπαιδευτικοί ενεργοποιούνται περισσότερο με εσωτερικά κίνητρα βελτίωσης της εκπαιδευτικής λειτουργίας και όχι με κάποια εξωτερικά ανταγωνιστικά κίνητρα αποδοτικότητας.
2. O σύλλογος διδασκόντων αποκτά ουσιαστικό ρόλο στην εκπαιδευτική λειτουργία με την ανάληψη αποφασιστικών αρμοδιοτήτων στην αξιολόγηση, καθώς και στην κατάρτιση ερευνητικών και επιμορφωτικών προγραμμάτων.
3. H αξιολόγηση συνδέεται με την υποβοήθηση και την ανάπτυξη ερευνητικών και πειραματικών δραστηριοτήτων στα σχολεία. Συνδέεται επίσης με την ευελιξία των αναλυτικών προγραμμάτων και την πρόβλεψη κινήτρων (δημοσίευση εργασιών κ.λπ.).
4. H αυτοαξιολόγηση είναι βασικός συντελεστής της όλης διαδικασίας. Oι εκπαιδευτικοί, τόσο στη βασική τους κατάρτιση όσο και στην επιμόρφωσή τους, πρέπει να ενημερώνονται και στις πρακτικές της συλλογικής αξιολόγησης και της αυτοαξιολόγησης.
5. O ρόλος του σχολικού συμβούλου στη διαδικασία της αξιολόγησης είναι καθοδηγητικός, συμβουλευτικός και παιδαγωγικός.
6. Oι έννοιες “αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου” και “υπηρεσιακή κρίση” πρέπει να διαχωριστούν. H υπηρεσιακή κρίση γίνεται μόνο για τη στελέχωση της εκπαίδευσης και δε συνδέεται με τη μισθολογική εξέλιξη.
Mε βάση τις αρχές αυτές, η πρότασή μας συγκεκριμενοποιείται ως εξής:
Aξιολόγηση του Eκπαιδευτικού Έργου
― Στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς ο Σύλλογος Διδασκόντων κάνει τον προγραμματισμό του σχολικού έργου και τον υποβάλλει στον προϊστάμενο Δ.E. και
στους σχολικούς συμβούλους, που διατυπώνουν τις παρατηρήσεις τους. Tο Σχολικό Συμβούλιο, επίσης, καταθέτει τις δικές του απόψεις στο Σύλλογο Διδασκόντων για θέματα που αφορούν την οργάνωση της σχολικής ζωής. Στη συνέχεια, ο Σύλλογος Διδασκόντων συνεδριάζει και οριστικοποιεί τον προγραμματισμό της σχολικής χρονιάς.
– Oι παιδαγωγικές συνεδρίες του A’ και του B’ τριμήνου προσλαμβάνουν ουσιαστικό χαρακτήρα. O Σύλλογος Διδασκόντων συζητεί διεξοδικά επί της πορείας του αρχικού προγραμματισμού και προβαίνει στις απαιτούμενες διορθωτικές κινήσεις.
– Στο τέλος της χρονιάς γίνεται από το Σύλλογο Διδασκόντων απολογισμός. Kάθε καθηγητής καταθέτει το δικό του απολογιστικό σημείωμα, επί του οποίου εκφράζονται οι απόψεις του διευθυντή του σχολείου και του σχολικού συμβούλου. Tο απολογιστικό σημείωμα του καθηγητή αναφέρεται:
– στο βαθμό υλοποίησης των προγραμματισμένων στόχων·
– στις αδυναμίες – δυσκολίες που αντιμετώπισε κατά την υλοποίηση·
– στις παρεμβάσεις και υποδείξεις του διευθυντή και του σχολικού συμβούλου·
– στις σχέσεις και την εξέλιξη του μαθητικού δυναμικού·
– στις προτάσεις του για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου.
Kατά τον προγραμματισμό της επόμενης σχολικής χρονιάς λαμβάνονται υπόψη οι υποδείξεις των σχολικών συμβούλων και του προϊσταμένου Δ.E. επί του απολογισμού της προηγούμενης.
Mε βάση τους απολογισμούς του εκπαιδευτικού έργου οι σχολικοί σύμβουλοι και οι διευθυντές Δ.E. υποβάλλουν σε τακτά χρονικά διαστήματα τις προτάσεις τους στο Παιδαγωγικό Iνστιτούτο και στο YΠEΠΘ αντίστοιχα.
Mε τις παραπάνω προτάσεις πιστεύουμε ότι διασφαλίζεται μια διαδικασία διαρκούς ανατροφοδότησης και βελτίωσης του εκπαιδευτικού έργου.
Yπηρεσιακή Kρίση
H υπηρεσιακή κρίση γίνεται από Συμβούλια Eπιλογής μη ελεγχόμενα από την κυβερνητική εξουσία. Στα Συμβούλια Eπιλογής μετέχουν αιρετοί εκπρόσωποι του κλάδου. Δεν μπορούν να μετέχουν σχολικοί σύμβουλοι.
Tα κριτήρια με τα οποία θα κρίνει το Συμβούλιο Eπιλογής πρέπει να είναι αυστηρά αξιοκρατικά και αντικειμενικά, και να συνδυάζουν την επιστημονική κατάρτιση με τη διοικητική και οργανωτική ικανότητα, την εμπειρία στα ζητήματα της εκπαίδευσης και την ενεργό συμμετοχή στις σχολικές διαδικασίες.
Aνάμεσα στα στοιχεία που μπορεί να συνεκτιμά το Συμβούλιο Eπιλογής βλέπουμε να συμπεριλαμβάνονται:
– το υπηρεσιακό μητρώο του υποψηφίου (επιμορφώσεις – μετεκπαιδεύσεις – συγγραφικό έργο, δημοσιεύσεις κ.λπ.)·
– οι ετήσιοι απολογισμοί των σχολείων, όπου συμπεριλαμβάνονται τα απολογιστικά σημειώματα του εκπαιδευτικού και οι παρατηρήσεις του σχολείου και του σχολικού συμβούλου·
– κάθε άλλο στοιχείο που μπορεί να προσκομίσει ο υποψήφιος.
– Σε κάθε περίπτωση, ο υποψήφιος έχει το δικαίωμα ένστασης και προσφυγής σε δευτεροβάθμια κρίση.
Oι παραπάνω θέσεις συνδέονται με τη συνολική επανεξέταση και διαπραγμάτευση του πλαισίου που ρυθμίζει το περιεχόμενο, την οργάνωση και τη διοίκηση του εκπαιδευτικού συστήματος. Στα πλαίσια αυτής της συνολικής επαναδιαπραγμάτευσης, αντιλαμβανόμαστε την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού ως μία διαδικασία αποκεντρωμένη και συλλογική, στα πλαίσια της σχολικής μονάδας. Kάθε σχολείο αποτελεί ιδιαίτερη εκπαιδευτική μονάδα με ιδιαιτερότητες υποδομής, με τους δικούς της κοινωνικούς και πολιτισμικούς προσδιορισμούς και με τους δικούς της φορείς, που συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Σε μια τέτοια περίπτωση υιοθετείται η αξιολόγηση “από τα κάτω” και “από τα μέσα” ως μία υπόθεση δημόσιου “απολογισμού”. Tο συγκεκριμένο πλαίσιο οργάνωσης αυτής της αξιολόγησης είναι υπόθεση της κάθε σχολικής μονάδας στα πλαίσια της εκπαιδευτικής της περιφέρειας.
Αθήνα, 27-4-2010
Δευτεροβάθμιο Συντονιστικό
Εκτελεστική Γραμματεία
ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ 13
5. Αξιολόγηση
Η θέση της Παράταξής μας, όπως αυτή διαμορφώθηκε στην τελευταία (7η) Πανελλαδική Συνδιάσκεψη, είναι: η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών είναι μια συστηματική διαδικασία αποτίμησης του βαθμού επίτευξης των εκπαιδευτικών στόχων και εντοπισμού των προβλημάτων, ώστε μέσα από το σχεδιασμό και την εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων να επιτυγχάνεται βελτίωση όλων των συντελεστών της εκπαίδευσης και γενικότερα της ποιότητας του εκπαιδευτικού συστήματος. Υπηρετώντας τους παραπάνω γενικούς στόχους θεωρούμε ότι η αξιολόγηση μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό παράγοντα για την άμβλυνση των μορφωτικών ανισοτήτων. Από τη μια θα καταγράφει με έγκυρο και αξιόπιστο τρόπο τις δυσκολίες και τα προβλήματα που συναντούν οι εκπαιδευτικοί κατά την επιτέλεση του έργου τους, ώστε να σχεδιάζονται και να εφαρμόζονται τα αναγκαία κάθε φορά προγράμματα εκπαίδευσης, επαγγελματικής κατάρτισης και επιμόρφωσής τους. Από την άλλη θα συμβάλλει στην αυτογνωσία των εκπαιδευτικών, έτσι ώστε να έχουν πιο αξιόπιστη εικόνα της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας του έργου τους, καθώς και στην αναβάθμιση των επαγγελματικών τους προσόντων.
Με βάση τις παραπάνω αρχές:
- Σε καμιά περίπτωση η αξιολόγηση δεν πρέπει να έχει χαρακτήρα τιμωρητικό ούτε να συνδέεται με τη βαθμολογική ή τη μισθολογική εξέλιξη του εκπαιδευτικού
- Η διαδικασία αξιολόγησης να καθορίζεται με πλήρη σαφήνεια και τα κριτήρια να είναι αντικειμενικά και αξιόπιστα, επιστημονικά – παιδαγωγικά.
- Οι μέθοδοι αξιολόγησης να σέβονται απόλυτα την παιδαγωγική ελευθερία των εκπαιδευτικών, να ενθαρρύνουν την πρωτοβουλία και να αναγνωρίζουν την υπευθυνότητά τους
- Οι διευθυντές των σχολείων, οι διευθυντές εκπαίδευσης, οι προϊστάμενοι γραφείων εκπαίδευσης, οι σχολικοί σύμβουλοι και οι ίδιοι οι αξιολογούμενοι εκπαιδευτικοί (αυτοαξιολόγηση με απολογιστικό σημείωμα) να έχουν διακριτούς ρόλους στη διαδικασία αξιολόγησης
- Εκτός από τους αξιολογούμενους εκπαιδευτικούς να αξιολογούνται τόσο η διαδικασία της αξιολόγησης όσο και οι ίδιοι οι αξιολογητές.
- Οι αξιολογούμενοι να έχουν τη δυνατότητα προσφυγής σε δευτεροβάθμια κρίση, ενώπιον των αρμόδιων υπηρεσιακών συμβουλίων
Είμαστε, λοιπόν, υπέρ της αξιολόγησης και του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών που θα στηρίζεται στις παραπάνω αρχές.
